تأثیر عوامل محیطی و سبک زندگی در ناباروری
بیش از ۳ میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارد که امید است با طرح افزایش جمعیت که قرار است مجلس آن را تصویب کند صاحب فرزند شوند. در این راستا عنوان میشود قراردادن لپتاپ روی پاها و استفاده زیاد از رُژ لب نیز از عوامل افزایش ناباروری هستند.
میزان ناباروری در کشور ما بهمیزان سالهای گذشته و در مقایسه با سایر کشورها بسیار بالاست، آمارها نشان میدهند که نرخ شیوه ناباروری در کل کشور ۲۰٫۲ درصد است که با میانگین جهانی که ۱۲ تا ۱۵ درصد است فاصله زیادی دارد، هرچند از لحاظ پیشرفت علم پزشکی و در درمان ناباروری، ایران جزو کشورهای پیشگام بوده و متخصصان روشهای متنوعی را در این خصوص ابداع نموده و با موفقیت هم مواجه بودهاند ولی هزینههای درمانی ناباروری در حال حاضر بسیار بالا بوده و مشمول انواع بیمهها نیز نیست، البته طی چند روز گذشته قول و قرارهایی در این رابطه داده شده است اما اینکه این ماجرا کی به تحقق برسد خدا میداند.
طبق نظر کارشناسان ازدواج دیرهنگام، تمایل به تأخیر در فرزندآوری و استفاده از روشهای پیشگیری از حاملگی بهمدت طولانی میتواند موجب ناباروری شود. به همین دلیل هرچه بارداری و زایمان زودتر اتفاق بیفتد، احتمال نازایی ثانویه، سرطانهای تخمدان و پستان، یائسگی زودرس و عوارض مربوط به آن از قبیل پوکی استخوان، بیماریهای قلبی و عروقی، فشار خون و … کمتر خواهد شد.
در عین حال باید توجه داشت حق مادرشدن با توجه به تفاوتهای فردی و موقعیت و شرایط جغرافیایی، نژادی، تغذیه، آداب و رسوم از اهمیت ویژهای برخوردار است. بنابراین تعیین محدوده سنی برای ازدواج و بارداری، مغایر با حقوق مادری و تشکیل خانواده است؛ آنچه مسلم است تغییرات جدی و محسوس در ابعاد مختلف سبک زندگی در ایجاد و گسترش دامنه این مشکل نهتنها بیتأثیر نبوده بلکه تحقیقات علمی نشان میدهد که تغییر در نحوه پوشش و لباس، مسکن، اغذیه، تفریح، بهداشت، کشاورزی و … همگی نقش قابل ملاحظهای در ایجاد زمینههای ناباروری و البته سایر مشکلات جسمی و روحی انسان امروز دارند.
آنچه در این بین بهشدت به آن احساس نیاز وجود دارد ارائه الگوی صحیح و متناسب با معیارهای اسلامی است که میتواند مصالح زندگی خانوادگی را تأمین کند و در حفظ سلامت روحی و روانی اعضای خانواده نقش قابل توجهی داشته باشد اما الگوگیری خواسته یا ناخواسته ما از مدل زندگی جهان غرب بدون بررسی و آسیب شناسی موجب شده است که عوارض و مشکلات ناشی از آنها نیز به جامعه ما وارد شده با سرعت گسترش یابد.
متأسفانه در برخی ابعاد، این عوارض و پیامدهای منفی بهدلیل عدم بومی سازی و تناسب با بستر فرهنگی اجتماعی کشور ما حتی بیش از آنچه در خود کشورهای غربی بروز یافته، دیده میشود. موارد ذیل که همگی برگرفته از تحقیقات مستقل علمی و دانشگاهی است نشان میدهد که چگونه تغییر سبک زندگی، جداشدن از سنتها و عادات فرهنگی و بومی و استفاده از برخی پدیدهها و ابزارهای مدرن، سلامت جسمی و روحی نسل آینده و از جمله سلامت باروری را تحتالشعاع قرار داده است.
مواردی چون آلایندههای زیستمحیطی آب، خاک و هوا که تحقیقات علمی به دست آمده حاکی از آن است که این ترکیبات در جلوگیری از تشکیل نطفه، سقط جنین، عدم رشد مناسب جنین، ایجاد ناباروری و … مؤثر شناخته شدهاند و جذب سرب از راه هوا و آب و غذا موجب عقیمی بزرگسالان، زایمان زودرس، سردرد، خستگی، بیقراری و عدم تمرکز کافی میشود، در افراد مسن لخته شدن خون در مغز و سکتههای مغزی را در پی دارد و در کودکان باعث کاهش توان فکری و ضریب هوشی خواهد شد که یکی از این موارد است.
مصرف مواد مخدر که علاوه بر تخریب روحی و روانی بر انسان بهعلت تأثیر شدید روی سیستم تولید مثل هر دو جنس در صورت مصرف هرچند اندک آن میتواند موجب ناباروری شود.
شاید کمتر کسی باور کند که محصولات آرایشی بهداشتی در ناباروری مؤثرند؛ کارشناسان معتقدند باریم که عنصری از گروه فلزات قلیایی است و بسیاری ترکیبات و املاح آن بهشدت در انسان ایجاد مسمومیت میکند کاربرد وسیعی در ساخت پلاستیکها، صابونها و همچنین برخی از محصولات آرایشی از جمله رژ لب دارد و مورد استفاده قرار میگیرد که مستقیماً از طریق منافذ پوست و یا دهان و تنفس وارد بدن میشوند. تأثیرات منفی این ترکیبات در جلوگیری از لانهگزینی جنین در رحم، سقط جنین و انواع بیماریهای قلب و عروق به اثبات رسیده است. همچنین فتالاتها (یک استروژن محیطی یا مختل کننده آندوکرینی) که در واقع حالت دهنده لاستیکهای قابل انعطاف میباشد کاربرد وسیعی در تهیه لوازم آرایشی از جمله در لاک ناخن، ضدآفتاب، مرطوب کنندهها، اسپری مو و شامپوها و دیگر موارد مصرفی دارند. این ترکیبات که محلول در چربی و نسبت به متابولیسم مقاوم هستند سبب اختلالهایی در هورمونهای تولید مثل طبیعی بدن میشوند.
چاقی و تغذیه نامناسب هم دیگر عامل ناباروری است، همانطور که آمارهای سازمان غذا و دارو نشان میدهد چاقی در ایران ۱۰ برابر آمار جهانی است و قابل توجه اینکه چاقی یکی از مهمترین عوامل ناباروری است، استفاده از رژیمهای نامناسب غذایی، غذاهای صنعتی همراه با انواع نگهدارنده، فست فودها در زندگی امروز بسیار رواج یافته است که همگی از عوامل ناباروری هستند.
همچنین، استفاده از انواع هورمونها و داروهای گوناگون در پرورش دام و طیور نیز موجب شده است که انواع گوشت قرمز و حتی گوشت سفید مرغ و ماهی نیز از سلامت کافی برخوردار نباشد و بقایای این هورمونها در محصولات لبنی هم دیده شود که موجب اختلالهای هورمونی، افزایش موهای زائد، ایجاد انواع کیستها و امثال آن بهویژه در دختران میشود که تمام این موارد از جمله موارد مؤثر در ایجاد ناباروری هستند.
پوشیدن لباسهای تنگ و چسبان بهویژه شلوارهای جین در مردان و زنان هردو موجب اختلال در خونرسانی به اعضای تولید مثل میشود که در زنان موجب انواع عفونتها، تولید کیستهای تخمدانی و بیماریهای قارچی دستگاه تناسلی و نهایت کاهش قدرت باروری میشود، همچنین در زنان با تغییر حجم لگن زایمان طبیعی را دشوار یا غیرممکن میسازد. در عین حال ثابت شده است قراردادن لپتاپها روی پاها که از جمله عادات زندگی ما شده است بر اثر اشعههای الکترومغناطیس میتواند موجبات کاهش باروری و ناباروری را ایجاد کند.