سن زن یکی از مهم ترین عواملی است که روی توانایی او در بارداری و به دنیا آوردن یک کودک سالم تاثیر می گذارد زیرا تغییرات متعددی که به صورت طبیعی با افزایش سن اتفاق می افتد در باروری تاثیرگذارند.
تعداد و کیفیت تخمک ها (ذخیره تخمدان) از زمان تولد یک زن تا زمان یائسگی به طور طبیعی و به تدریج کاهش می یابد. این کاهش تا اوایل دهه ۳۰ سالگی روند تدریجی دارد اما پس از میانه های دهه ۳۰ سرعت آن افزایش می یابد.
با افزایش سن نه تنها بارداری دشوارتر می شود، بلکه سقط جنین و ناهنجاری های کروموزومی در کودک (سندروم دوان) نیز در مادران مسن تر شایع تر است.
فیبروئیدها، اندومتریوز و بیمارهای لوله رحمی در سنین بالاتر شایع تر بوده و می توانند در باروری تاثیر بگذارند.
زنانی که در سنین بالاتر باردار می شوند، بیشتر در معرض عوارض دوران بارداری مانند دیابت بارداری و «پره اکلامپسی» قرار دارند.
مراحل تولید مثل چیست؟
سال های باروری
اولین دوره قاعدگی زن حدود ۱۲ سالگی رخ می دهد. قاعدگی ممکن است در ابتدا نامنظم باشد اما باید ظرف چند سال آینده منظم شود. باروری از اواخر نوجوانی تا اواخر دهه ۲۰ زندگی به اوج خود می رسد و سپس شروع به زوال می کند. در ۳۰ سالگی، احتمال سقط جنین افزایش و احتمال باردار شدن کاهش می یابد.
یائسگی
یک زن معمولا در حدود ۴۰ سالگی از سال های باروری به سمت یائسگی می رود. طول سیکل قاعدگی تغییر خواهد کرد و ممکن است عادت ماهیانه نامنظم شود. ممکن است به دلیل کاهش تولید استروژن توسط تخمدان ها، گر گفتگی و اختلالات خواب بیشتر شود. بارداری در این سنین نادر است اما غیرممکن نیست. متوسط سن آخرین دوره قاعدگی (یائسگی) ۵۱ سالگی است.
پس از یائسگی
پس از یائسگی، بارداری دیگر امکان پذیر نیست. تخمدان ها استروژن بسیار کمی تولید می کنند که به خشکی واژن و پوک شدن استخوان منجر می شود. گرگرفتگی تشدید می شود و سپس فروکش می کند. هورمون درمانی یا سایر درمان ها می توانند برای کوتاه مدت موثر باشند.
چگونه افزایش سن روی باروری تاثیر می گذارد؟
بیشتر زنان در ۴۰ سالگی، دیگر قادر نخواهند بود که بارداری موفق داشته باشند. این میزان با افزایش سن کاهش یافته به طوری که در سن ۴۵ سالگی تعداد بسیار کمی از زنان، بارداری موفق خواهند داشت؛ زیرا کیفیت و مقدار تخمک های موجود در تخمدان ها با بالا رفتن سن به تدریج کاهش می یابد و این زوال از حدود ۳۵ سالگی سریع تر می شود.
سن، بهترین شاخص کیفیت تخمک است. کاهش مقدار تخمک ها در تخمدان «از دست دادن ذخیره تخمدان» نامیده می شود. زنان قبل از نابارور شدن و توقف دوره های منظم قاعدگی، شروع به از دست دادن ذخیره تخمدان می کنند. در یک گروه سنی مشابه زنان با ذخیره تخمدانی کمتر، شانس کمتری برای باردار شدن نسبت به زنان با ذخیره تخمدانی طبیعی دارند.
چگونه سن روی توانایی باروری مرد تاثیر می گذارد؟
کاهش باروری مرد به نظر دیرتر از یک زن رخ می دهد. مردان از اواسط ۴۰ سالگی، تغییراتی را در اسپرم خود تجربه می کنند که می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در باروری و مشکلات کروموزومی در فرزند شود.
چه زمانی باید با پزشک مشورت کرد؟
در زوج هایی که سن زن کمتر از ۳۵ سال است، اگر نتوانند پس از یک سال تلاش (مقاربت های بدون جلوگیری) باردار شوند، باید به پزشک مراجعه کنند. در زوج هایی که سن زن بالاتر از ۳۵ سال است، اگر پس از شش ماه مقاربت بدون جلوگیری، باردار نشوند، باید به پزشک مراجعه کنند.
آیا می توان تاثیر افزایش سن روی قدرت باروری را کم کرد؟
خیر؛ با این حال تغذیه مناسب، ورزش منظم، خواب کافی، عدم استعمال دخانیات و داشتن سبک زندگی با استرس کمتر می تواند سلامت عمومی شما را بهبود بخشد. مطالعات نشان می دهند که سیگار کشیدن، رژیم غذایی و استرس، تاثیر زیادی روی کیفیت تخمک ها و اسپرم می گذارد و ممکن است یائسگی را نیز تسریع کند. با این حال علیرغم تلاش های صورت گرفته برای کند یا معکوس کردن این فرآیند و افزایش سطح سلامت، نمی توان تاثیر سن در کاهش باروری را متوقف کرد. تاثیر سن ممکن است خیلی زودتر از زمانی که انتظارمی رود، اتفاق بیفتد.
اسپرم به طور مداوم ساخته می شود و حدود سه ماه طول می کشد تا بالغ شود. تغییرات در سبک زندگی را می توان ظرف چند ماه در کیفیت اسپرم مشاهده کرد. برخلاف مردان، زن با تمام تخمک هایش متولد می شود و بنابراین هیچ روش یا درمانی برای افزایش تخمک یا حفظ کیفیت تخمک های باقی مانده وجود ندارد.
آیا رویکرد پزشکی برای جایگزینی و بهبود باروری وجود دارد؟
بله، روش هایی در پزشکی وجود دارد که می توانند شانس بارداری را افزایش دهند. تمرکز این روش ها بر گرفتن تخمک و اسپرم در بهترین زمان برای انجام لقاح است. این روش ها شامل تلقیح داخل رحمی (IUI)، لقاح مصنوعی (IVF) یا استفاده از داروهای باروری است. این رویکردها می توانند موثر باشند اما نمی توانند فرآیند پیری طبیعی تخمک یا اسپرم را متوقف کنند.
